Phát triển Thị trường Carbon Việt Nam: Xây dựng Thể chế và Hạ tầng cho Giai đoạn Thí điểm

Việc xây dựng thể chế và hạ tầng cho vận hành và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam đang được đẩy nhanh tiến độ, tập trung vào việc hoàn thiện các quy định cho sàn giao dịch carbon trong nước và thiết lập hệ thống đăng ký quốc gia về quản lý hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Quyết định số 232/QĐ-TTg, ban hành ngày 24/1/2025 bởi Thủ tướng Chính phủ, đã vạch ra lộ trình phát triển thị trường carbon Việt Nam qua ba giai đoạn then chốt. Giai đoạn một, trước tháng 6/2025, tập trung vào xây dựng khung pháp lý và cơ sở hạ tầng kỹ thuật. Giai đoạn hai, từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028, sẽ là giai đoạn vận hành thí điểm thị trường. Giai đoạn ba, bắt đầu từ năm 2029, thị trường sẽ chính thức đi vào hoạt động trên phạm vi toàn quốc.

Tại Diễn đàn Thị trường Carbon năm 2025, ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam không còn xa vời. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ và áp dụng các công nghệ phát thải thấp. Giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi xanh và phát triển kinh tế carbon thấp hướng tới kinh tế tuần hoàn là những cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững. Cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 sẽ được thực hiện thông qua quá trình chuyển đổi năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính bằng nguồn lực trong nước, cùng với sự hợp tác quốc tế.

Từ sau Hội nghị COP26, Việt Nam đã nỗ lực hoàn thiện thể chế chính sách và ban hành nhiều chiến lược, kế hoạch hành động. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án triển khai thực hiện cam kết tại Hội nghị COP 26, Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Ứng phó với biến đổi khí hậu bao gồm thích ứng hiệu quả, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và phát triển kinh tế carbon thấp. Khu vực ngân hàng đã và đang tiếp cận chuyển đổi xanh, cho vay xanh và phát triển các dự án xanh. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Chính phủ ban hành bộ tiêu chí phân loại xanh và danh mục các dự án xanh. Việt Nam cũng đặt mục tiêu sớm phát triển thị trường carbon để hỗ trợ giảm phát thải và thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Về mặt thể chế, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã quy định về tổ chức và phát triển thị trường carbon. So với các luật trước đó, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã có bước tiến với cách tiếp cận từ phát triển nâu sang chuyển đổi xanh. Các tiêu chuẩn về môi trường của Việt Nam đã tiếp cận tiêu chuẩn của các nước tiên tiến. Luật Bảo vệ môi trường 2020 cũng đề cập quy định về hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định cho các hoạt động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính.

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 01/2022/QĐ-TTg và Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg về danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê. Theo danh mục cập nhật, có 2.166 cơ sở phải thực hiện kiểm kê, báo cáo mức độ giảm nhẹ và giảm phát thải theo hạn ngạch phân bổ. Thủ tướng Chính phủ sẽ phê duyệt tổng hạn ngạch và các bộ, ngành sẽ phân bổ cho các cơ sở, doanh nghiệp. Theo Quyết định 13/2024/QĐ-TTg, một số doanh nghiệp phát thải lớn sẽ được phân bổ hạn ngạch. Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2022/NĐ-CP sẽ áp dụng cho các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực sản xuất xi măng, sắt thép và nhiệt điện.

Phát triển thị trường carbon sẽ góp phần thực hiện mục tiêu giảm nhẹ phát thải khí nhà kính quốc gia và cam kết phát thải ròng bằng 0 với chi phí thấp, đồng thời thúc đẩy ứng dụng và phát triển công nghệ phát thải thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Nghị định số 06/2022/NĐ-CP đang được sửa đổi để chi tiết các quy định về tổ chức và phát triển thị trường carbon, bao gồm lộ trình, đối tượng tham gia và các quy định về trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Để tạo ra tín chỉ carbon và vận hành sàn giao dịch carbon hiệu quả, cần khẩn trương hoàn thiện cơ sở pháp lý và xây dựng các quy định về tiêu chuẩn tín chỉ carbon.

Trên thế giới, có khoảng 90 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng khoảng 110 công cụ định giá carbon, kiểm soát hơn 12,8 tỷ tấn CO2 tương đương, chiếm 24% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Thị trường trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) có 36 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng, kiểm soát 19% tổng phát thải khí nhà kính toàn cầu, tương ứng hơn 10 tỷ tấn CO2 tương đương. Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Nghị định sàn giao dịch carbon trong nước, dự kiến trình Chính phủ thông qua trong tháng 6/2025. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định quy định về các hoạt động trao đổi tín chỉ carbon quốc tế, gắn với việc thực hiện Điều 6.2 và Điều 6.4 trong Thỏa thuận Paris.

Hành lang pháp lý trong nước đang hoàn thiện, quy định chi tiết liên quan đến các vấn đề tạo tín chỉ carbon và tiêu chuẩn carbon trong nước tiệm cận với các tiêu chuẩn carbon quốc tế. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực xây dựng và thiết lập hệ thống đăng ký quốc gia về quản lý hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Hệ thống này sẽ kết nối với sàn giao dịch carbon trong nước, các tổ chức tiêu chuẩn carbon thế giới và hệ thống đăng ký quốc gia của quốc tế. Đồng thời, sẽ phát triển nhãn carbon, giúp các doanh nghiệp có tín chỉ carbon, tham gia thị trường carbon và ứng phó với Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU.

Các văn bản quy phạm pháp luật từ Luật Bảo vệ môi trường đến các nghị định và Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam đã quy định chi tiết các hoạt động cần triển khai để vận hành thị trường carbon. Điểm nổi bật là trong năm 2025 có thể ra mắt sàn giao dịch carbon, cho phép các doanh nghiệp tham gia trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon.

Để cụ thể hóa quy định của luật, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định về tổ chức phát triển thị trường carbon, đối tượng tham gia thị trường, lộ trình và một số hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon trên thị trường. Theo Đề án 232, giai đoạn 2025-2028 là giai đoạn chuẩn bị và thí điểm, tập trung vào các tín chỉ carbon từ các cơ chế theo tiêu chuẩn của Liên hợp quốc, các tiêu chuẩn mà Việt Nam có ký kết tham gia với các đối tác và tiêu chuẩn tín chỉ carbon nội địa. Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 06 đã đưa ra một số quy định tạo căn cứ pháp lý triển khai tiêu chuẩn carbon nội địa.

Chỉ các cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải mới được trao đổi mua bán hạn ngạch với nhau. Ngoài các cơ sở được phân bổ hạn ngạch có thể mua tín chỉ carbon để bù đắp vào lượng phát thải vượt quá hạn ngạch của mình, các tổ chức doanh nghiệp trong nước được phép tham gia trao đổi tín chỉ carbon để bù đắp cho lượng phát thải tự nguyện hoặc đầu tư kinh doanh. Trong giai đoạn đầu sẽ tập trung phân bổ hạn ngạch cho các cơ sở thuộc lĩnh vực nhiệt điện, sắt thép, xi măng thuộc danh mục cơ sở phát thải phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính định kỳ. Dự kiến sẽ có hơn 100 cơ sở doanh nghiệp sẽ được phân bổ hạn ngạch.

Để có căn cứ phân bổ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Công Thương và Bộ Xây dựng hỗ trợ doanh nghiệp xác định lượng phát thải khí nhà kính và xem xét tính toán hạn ngạch phát thải. Dự thảo sửa đổi Nghị định 06 đã bổ sung công thức để xác định hạn ngạch, minh bạch hóa quy trình này. Trong giai đoạn đầu, các cơ sở được phân bổ cũng được phép sử dụng một lượng tín chỉ carbon nhất định để bù trừ phát thải khí nhà kính. Tỷ lệ này đang được đề xuất nâng cao hơn để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất kinh doanh vào các dự án giảm phát thải và tạo tín chỉ carbon.

Dự thảo Nghị định cũng đưa vào toàn bộ quy trình xây dựng đề xuất để Nhà nước công nhận phương pháp luận tạo tín chỉ carbon, các quy trình đăng ký dự án và đề xuất để Nhà nước cấp tín chỉ carbon. Các bộ quản lý chuyên ngành sẽ phê duyệt các dự án và cấp tín chỉ carbon trong lĩnh vực. Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định sửa đổi đưa vào một số quy trình liên quan đến hợp tác theo điều 6.2 và điều 6.4 của Thỏa thuận Paris, quy trình để các doanh nghiệp mong muốn chuyển đổi các dự án theo Cơ chế phát triển sạch đã được đăng ký đủ điều kiện, quy trình để doanh nghiệp có thể đăng ký dự án mới theo tiêu chuẩn và quy trình ban hành thư chấp thuận cho phép chuyển giao kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon từ Việt Nam ra quốc tế đối với các hợp tác song phương.

Nhu cầu về tín chỉ carbon dự kiến sẽ tăng đáng kể để đáp ứng các yêu cầu bù trừ trong cả thị trường carbon tuân thủ và các hành động khí hậu tự nguyện. Tuy nhiên, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức do các chính sách cho thị trường carbon vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, cũng như những hạn chế về kỹ thuật và tài chính. Việc xây dựng và hoàn thiện thể chế và hạ tầng sẽ góp phần vận hành và phát triển thị trường carbon hiệu quả, mang lại những lợi ích cho phát triển đất nước và doanh nghiệp.

Nội dung chi tiết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 15-2025 phát hành ngày 14/4/2025.

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1354

Cục Biến đổi khí hậu, Diễn đàn thị trường carbon, giảm phát thải, Kinh tế xanh, Tăng trưởng xanh, Thị trường carbon, Tín chỉ carbon, Vneconomy 16:40 14/04/2025 Nhĩ Anh

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.