Theo GS.TS Lê Hùng Lân, Phó Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, việc hiện thực hóa giao thông xanh không đơn thuần là thay thế các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch bằng các phương tiện sử dụng năng lượng tái tạo. Để đạt được một hệ thống giao thông xanh, bền vững và hiệu quả, cần một loạt các giải pháp đồng bộ, trong đó Hệ thống Giao thông Thông minh (ITS) và logistics thông minh đóng vai trò then chốt. Việc triển khai ITS xanh và logistics xanh là một đóng góp quan trọng vào mục tiêu giao thông xanh.

GIAO THÔNG VẬN TẢI: 20% TỔNG PHÁT THẢI QUỐC GIA

GS.TS Lê Hùng Lân nhấn mạnh rằng giao thông xanh là một trong bảy lĩnh vực trọng tâm trong phát triển kinh tế xanh, với mục tiêu cốt lõi là giảm phát thải khí nhà kính, ô nhiễm không khí, tiếng ồn và tối ưu hóa sử dụng không gian. Tại Diễn đàn phát triển giao thông xanh ngày 19/04/2025, các chuyên gia đã chỉ ra rằng quá trình đô thị hóa và cơ giới hóa nhanh chóng tại Việt Nam đang dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm không khí và gia tăng phát thải khí nhà kính. Ngành giao thông vận tải chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng lượng phát thải CO2 và tiêu thụ năng lượng của quốc gia.

PGS.TS Nguyễn Thanh Hải, Trưởng Khoa Điện- Điện tử, Trường Đại học Giao thông Vận tải, nhấn mạnh: “Giao thông vận tải là lĩnh vực huyết mạch của nền kinh tế, nhưng đồng thời cũng là một trong những nguồn phát thải chính, gây ô nhiễm môi trường, chiếm khoảng 20% tổng phát thải quốc gia”. Nghiên cứu cho thấy giao thông vận tải là một trong những hoạt động chính phát sinh khí nhà kính, đứng thứ ba sau năng lượng và nông nghiệp, với tỷ lệ phát thải xấp xỉ 20%. Do đó, phát triển hệ thống giao thông bền vững là một yêu cầu cấp thiết để thúc đẩy tăng trưởng xanh và cải thiện sức khỏe cộng đồng. Giao thông xanh được định nghĩa là các phương thức di chuyển thân thiện với môi trường, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên và sức khỏe con người.

Để thúc đẩy phát triển giao thông xanh, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg phê duyệt chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải carbon và metan trong ngành giao thông vận tải, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Kế hoạch này tập trung vào phát triển hệ thống đường sắt tốc độ cao, điện khí hóa đường sắt quốc gia, phát triển cảng xanh và chuyển đổi phương tiện sang sử dụng điện và năng lượng xanh. Nhiều địa phương cũng đã ban hành đề án phát triển giao thông xanh với các mục tiêu và lộ trình cụ thể. UBND TP. Hà Nội đã ban hành quyết định về việc triển khai “Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh”, đặt mục tiêu đến năm 2025 chuyển đổi 5% xe buýt sang sử dụng năng lượng sạch và dự kiến đến năm 2035 đạt 100%. Hiện nay, nhiều tỉnh thành như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng đã áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, xây dựng các trung tâm điều hành giao thông thông minh và tăng cường chuyển đổi xanh phương tiện giao thông. Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Thanh Hải lưu ý rằng, “Trong quá trình thực hiện vẫn còn những hạn chế cần tháo gỡ, từ chính sách đến kinh nghiệm triển khai”.

THÁCH THỨC TRONG PHÁT TRIỂN GIAO THÔNG XANH

“Giao thông xanh là một cấu phần quan trọng của kinh tế xanh”, GS.TS Lê Hùng Lân khẳng định. Trên thế giới, giao thông xanh đã được ưu tiên phát triển. Thỏa thuận xanh của EU đặt mục tiêu giảm 90% lượng khí thải nhà kính từ giao thông và hướng tới nền kinh tế không phát thải carbon vào năm 2050. Hiện tại, mức phát thải CO2/người ở EU thấp hơn 40% so với Trung Quốc và 59% so với Mỹ. GS.TS Lân đã chia sẻ 10 giải pháp nổi bật đang được triển khai trên toàn cầu để phát triển giao thông xanh, bao gồm: hạ tầng xe đạp, nhiên liệu tổng hợp; giao thông công cộng; nhiên liệu sinh học; nhiên liệu hydro, logistics hiệu quả, nhiên liệu bền vững; quy hoạch đô thị; di chuyển thông minh; xe điện và hạ tầng xe điện.

Từ kinh nghiệm quốc tế, có thể thấy các quốc gia đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để phát triển giao thông xanh. Thách thức lớn nhất đối với hệ thống giao thông vận tải là tối ưu hóa mạng lưới và thiếu nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu. Việc đạt được mức phát thải phương tiện thấp hơn đòi hỏi đầu tư vào các phương tiện có tiêu chuẩn khí thải cao hơn, gây áp lực tài chính cho các doanh nghiệp.

TS. Lê Xuân Trường, Khoa Vận tải- Kinh tế, Trường Đại học Giao thông Vận tải, nhấn mạnh rằng phát triển giao thông xanh sẽ góp phần giảm thiểu lượng khí thải lớn từ hoạt động giao thông vận tải. Để phát triển bền vững, vận tải và logistics xanh là một mục tiêu quan trọng. Các quốc gia phát triển tập trung vào các yếu tố chính như chuyển đổi phương thức vận tải, tối ưu hóa mạng lưới vận tải, sử dụng vật liệu đóng gói tiêu chuẩn và xây dựng cơ sở vật chất vận tải xanh hơn. Ở cấp độ vi mô, các nước này sử dụng các bài toán vận tải để giảm số lượng phương tiện chạy rỗng, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và chuyển đổi phương thức vận tải. Tuy nhiên, các nước đang phát triển như Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức khi phát triển vận tải và logistics xanh.

Tại Việt Nam, theo ông Trường, thách thức lớn nhất đối với hệ thống giao thông vận tải là tối ưu hóa mạng lưới và thiếu nguồn lực tài chính. Để đạt được mức phát thải phương tiện thấp hơn đòi hỏi đầu tư vào các phương tiện có tiêu chuẩn khí thải cao hơn, tạo áp lực chi phí cho doanh nghiệp. Việc chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện điện cũng gặp nhiều khó khăn. Ví dụ, chi phí đầu tư một xe buýt 30 chỗ chạy diesel là khoảng 2 tỷ đồng, trong khi xe điện có giá gần gấp đôi (khoảng 3,9 tỷ đồng). Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải đầu tư trạm sạc tại các điểm đầu và cuối tuyến cho xe buýt điện. Chi phí xử lý pin khi hết thời hạn sử dụng cũng là một vấn đề cần giải quyết. Đối với các doanh nghiệp vận tải hàng hóa, hiện nay mới chỉ ứng dụng phương tiện điện xếp dỡ trong kho, cảng, còn phương tiện vận chuyển trọng tải lớn trên đường chưa được sử dụng rộng rãi.

CÁCH TIẾP CẬN TOÀN DIỆN, TỔNG THỂ, NHIỀU GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ

Từ kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia đề xuất các định hướng vận tải và logistics xanh ở Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của công nghệ, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giao thông vận tải và tối ưu hóa vận hành. Cùng với đó là vai trò định hướng chính sách của các cơ quan nhà nước, đầu tư nguồn lực tài chính và định hướng nghiên cứu. “Với mục tiêu vận tải xanh và logistics xanh, cần có cách tiếp cận toàn diện, tổng thể, đánh giá các thách thức khó khăn”, ông Trường nói.

GS.TS Lê Hùng Lân nhấn mạnh cách tiếp cận mới, toàn diện, đề ra nhiều giải pháp hỗ trợ đồng bộ để phát triển giao thông xanh, chứ không thuần túy chỉ là chuyển đổi phương tiện giao thông. GS.TS Lân đề xuất chiến lược phát triển giao thông xanh với 3 mục tiêu:

1. Giảm nhu cầu và khoảng cách, thời gian di chuyển. Để đạt được mục tiêu này, cần tích hợp quy hoạch giao thông và xây dựng (TOD), cung cấp thông tin giao thông chính xác và đầy đủ theo thời gian thực, đồng thời phát triển logistics thông minh.
2. Chuyển đổi sang các phương thức giao thông thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng điện, nhiên liệu tổng hợp, sinh học, hydro, cung cấp hạ tầng cho người đi bộ và xe đạp, phát triển giao thông công cộng chất lượng cao. Đồng thời, sử dụng các biện pháp kinh tế như thu phí nội đô, quản lý vùng phát thải thấp và quản lý đỗ xe.
3. Nâng cao hiệu quả của hệ thống giao thông vận tải thông qua quản lý và điều hành giao thông theo thời gian thực, quản lý sự cố, quản lý kết cấu hạ tầng giao thông, giám sát hành trình xe vận chuyển hàng hóa đặc biệt, thanh toán điện tử tích hợp và áp dụng nền tảng vận tải đa phương thức.

GS.TS Lân nhấn mạnh cách tiếp cận mới, toàn diện, đề ra nhiều giải pháp hỗ trợ đồng bộ để phát triển giao thông thông xanh, chứ không thuần túy chỉ là chuyển đổi phương tiện giao thông.

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.