Tại hội nghị tập huấn chuyên sâu về “Nâng cao năng lực phòng vệ thương mại và cảnh báo sớm cho doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh biến động chính sách thuế toàn cầu” (07/05/2025), Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh sự gia tăng rủi ro đối với các nền kinh tế xuất khẩu lớn, trong đó có Việt Nam, trở thành mục tiêu của các biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) và chống lẩn tránh biện pháp PVTM (anti-circumvention).

Gia Tăng Điều Tra PVTM Đối Với Hàng Hóa Việt Nam:

Năm 2024 chứng kiến sự gia tăng đáng kể số lượng vụ việc điều tra PVTM liên quan đến hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, quốc gia liên tục duy trì vị thế trong top 30 nền kinh tế xuất khẩu hàng đầu thế giới. Tính đến tháng 4/2025, đã có tổng cộng 284 vụ việc áp dụng các biện pháp PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Các vụ điều tra chống bán phá giá (CBPG) và tự vệ chiếm tỷ trọng lớn nhất, lần lượt là 54,6% và 20,8%.

Theo bà Nguyễn Anh Thơ, Phòng Xử lý Phòng vệ Thương mại nước ngoài (Cục PVTM), năm 2024 ghi nhận số lượng vụ việc PVTM mới do các nước khởi xướng điều tra ở mức cao thứ hai trong lịch sử (27 vụ trong 11 tháng). Hoa Kỳ, Ấn Độ, Canada và Indonesia nổi lên là những thị trường tích cực nhất trong việc điều tra PVTM đối với hàng hóa Việt Nam trong năm 2024, đặc biệt Hoa Kỳ chiếm gần 50% tổng số vụ việc đã khởi xướng.

Số lượng điều tra PVTM gia tăng đi kèm với sự phức tạp ngày càng tăng, khi nhiều quốc gia mở rộng phạm vi điều tra sang các nội dung mới, chưa có tiền lệ. Phạm vi sản phẩm bị điều tra cũng ngày càng đa dạng, bao gồm cả các sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu cao (pin mặt trời - 4,2 tỷ USD, tôm - 800 triệu USD, thép chống ăn mòn - 242 triệu USD) và các mặt hàng có kim ngạch thấp hơn (khay đúc bằng sợi giấy - 50 triệu USD, đĩa giấy - 09 triệu USD).

Thống Kê Từ WTO:

Dữ liệu từ WTO cho thấy, trong giai đoạn 2020-2024, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với 107 biện pháp PVTM, chiếm 3,3% tổng số vụ điều tra CBPG. Các sản phẩm chủ yếu bị điều tra CBPG thuộc các nhóm hàng công nghiệp (kim loại, hóa chất, cao su, nhựa, dệt may, máy móc, vật liệu xây dựng) và nông sản (mỡ động vật, rau củ quả). Đối với điều tra chống trợ cấp, Việt Nam bị điều tra 21 vụ việc, chủ yếu liên quan đến các sản phẩm nông nghiệp và công nghiệp (máy móc, thiết bị điện tử, phương tiện giao thông, dệt may, cao su).

Xu Hướng Điều Tra PVTM Trong Tương Lai:

Bộ Công Thương dự báo các quốc gia sẽ đẩy mạnh áp dụng các quy định pháp luật mới nhằm tăng mức thuế có thể áp dụng, thông qua việc sử dụng các quy định về:

• Nền kinh tế phi thị trường (Non-Market Economy - NME)
• Tình hình thị trường đặc biệt (Particular Market Situation - PMS)
• Yêu cầu khắt khe hơn về thủ tục khi tham gia các vụ việc PVTM.

Song song đó, việc sử dụng các biện pháp PVTM có phạm vi áp dụng rộng (tự vệ, chống lẩn tránh) sẽ tiếp tục được đẩy mạnh để tăng cường bảo hộ. Các quy định về PVTM cũng có xu hướng sửa đổi theo hướng bảo hộ và khó dự đoán hơn. Các nhóm sản phẩm mục tiêu có thể là các mặt hàng sử dụng nhiều lao động hoặc sử dụng nguyên liệu đầu vào từ các nước thường xuyên bị điều tra PVTM (ví dụ, Trung Quốc).

7 Xu Hướng Điều Tra PVTM Đối Với Việt Nam:

Tại hội nghị, Bộ Công Thương đã chỉ ra 7 xu hướng điều tra PVTM mà các thị trường nhập khẩu có thể áp dụng đối với Việt Nam trong thời gian tới:

1. Gia tăng điều tra chống lẩn tránh: Số lượng vụ việc PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam tăng nhanh chóng (50 vụ trong giai đoạn 2001-2011, 234 vụ từ 2012 đến tháng 4/2025). Hoa Kỳ đã điều tra 22 vụ việc chống lẩn tránh thuế PVTM.
2. Đa dạng hóa phạm vi sản phẩm: Không chỉ giới hạn ở các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn (tôm, cá tra, thép, gỗ, pin mặt trời), mà mở rộng sang các sản phẩm có giá trị và lượng xuất khẩu trung bình và nhỏ (máy cắt cỏ, mật ong, đĩa giấy, ghim dập…). Mở rộng sang các nội dung mới (điều tra xem xét phạm vi sản phẩm).
3. Mở rộng thị trường điều tra: Hầu hết các thị trường xuất khẩu truyền thống lớn đều đã khởi xướng điều tra PVTM đối với Việt Nam. Số vụ việc do các nước ASEAN tiến hành cũng tăng nhanh. Mexico bắt đầu điều tra do việc thực thi các FTA dẫn đến xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh.
4. Điều tra khắt khe hơn: Yêu cầu cao hơn đối với Chính phủ và doanh nghiệp bị điều tra (thời hạn trả lời, yêu cầu bổ sung thông tin, khó xin gia hạn).
5. Tăng mức thuế PVTM: Vấn đề kinh tế thị trường (Market Economy Status - MES) tiếp tục ảnh hưởng. Một số nước (Hoa Kỳ) chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường và sử dụng chi phí của một nước thứ ba để tính giá trị thông thường trong các vụ việc CBPG (ví dụ, vụ việc Hoa Kỳ điều tra CBPG với mật ong Việt Nam).
6. Gia tăng sử dụng các loại thuế: Thuế đối ứng; thuế áp dụng biện pháp hạn chế đối với hàng nhập khẩu vì lý do an ninh quốc gia; thuế áp dụng biện pháp trừng phạt thương mại đối với các nước vi phạm các hiệp định thương mại của Hoa Kỳ.
7. Tăng cường kiểm tra xuất xứ: Kiểm tra xuất xứ (origin verification) và chứng minh giá trị gia tăng nội địa.

Khuyến Nghị:

Để đối phó với các biện pháp PVTM, Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp:

• Nghiên cứu kỹ quy định PVTM của các thị trường xuất khẩu, đặc biệt những nước thường xuyên điều tra PVTM.
• Theo dõi danh sách cảnh báo các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra PVTM, chống lẩn tránh của Bộ Công Thương.
• Trao đổi với đối tác nhập khẩu về tình hình hoặc khả năng phát sinh vụ việc PVTM tại thị trường nhập khẩu.
• Đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu.
• Cạnh tranh bằng chất lượng thay vì bằng giá, nâng cao tỷ lệ hàm lượng giá trị gia tăng tạo ra tại Việt Nam.
• Tăng cường sử dụng nguyên liệu sản xuất trong nước hoặc từ các nguồn cung cấp không bị áp dụng các biện pháp PVTM.
• Triển khai hệ thống quản lý, truy xuất nguồn gốc nguyên liệu rõ ràng; áp dụng hệ thống kế toán chuẩn quốc tế.
• Phối hợp toàn diện với cơ quan điều tra nước ngoài khi bị điều tra PVTM.
• Liên hệ, phối hợp chặt chẽ với hiệp hội ngành hàng và Bộ Công Thương.

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.