Số liệu từ Bộ Công Thương, được công bố tại hội thảo quốc tế về “Kinh tế Tuần hoàn và Công nghệ Mới trong Phát triển Logistics Bền vững tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương”, cho thấy ngành logistics Việt Nam duy trì quỹ đạo tăng trưởng ấn tượng, đạt 14-16% mỗi năm. Tỷ lệ thuê ngoài dịch vụ logistics dao động từ 60-70%, đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia, ước tính 4-5%. Bảng xếp hạng Agility 2022 ghi nhận Việt Nam ở vị trí thứ 11 trong số 50 thị trường logistics mới nổi toàn cầu. Dự báo năm 2024, tổng sản lượng hàng hóa thông qua các cảng biển sẽ tăng trưởng khoảng 14%, vượt ngưỡng 570 triệu tấn.

THAM GIA “SÂN CHƠI” TOÀN CẦU, XANH HOÁ LÀ BẮT BUỘC

Tuy nhiên, mô hình logistics truyền thống, đặc trưng bởi cường độ sử dụng tài nguyên cao và phát thải lớn, đang tạo ra những hệ lụy tiêu cực đối với môi trường và xã hội. Kinh tế tuần hoàn nổi lên như một mô hình đột phá, định hướng lại ngành logistics Việt Nam theo hướng phát triển bền vững, hiệu quả và có trách nhiệm.

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, các doanh nghiệp logistics Việt Nam không thể trì hoãn việc thích ứng với các tiêu chuẩn xanh nếu muốn duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ông Phạm Hoài Trung, Chủ tịch Công ty TNHH Công nghệ Azitech & Greengo Sustainable Consultant, nhấn mạnh rằng các thị trường quốc tế đang thiết lập một loạt các quy định nhằm thúc đẩy việc áp dụng kinh tế tuần hoàn trong hoạt động logistics.

Điển hình, Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành các quy định CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive - Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp), CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism - Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon) và EPR (Extended Producer Responsibility - Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất), yêu cầu các doanh nghiệp phải minh bạch về phát thải và triển khai các biện pháp kinh tế tuần hoàn. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) cũng đã ban hành các quy tắc yêu cầu các công ty phải công khai thông tin về phát thải khí nhà kính. Các chuỗi bán lẻ lớn của Nhật Bản và Hàn Quốc yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ logistics cung cấp thông tin chi tiết về vòng đời pallet và dấu chân carbon của các tuyến vận chuyển. Các tập đoàn bán lẻ toàn cầu như Walmart, Amazon, IKEA, Aeon và MM Mega Market áp đặt các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về logistics xanh và ESG (Environmental, Social, and Governance - Môi trường, Xã hội và Quản trị) đối với các nhà cung cấp dịch vụ của họ.

Áp lực chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn cũng đến từ nhiều bên liên quan trong chuỗi cung ứng. Chủ hàng yêu cầu thu hồi và tái sử dụng bao bì, báo cáo dấu chân carbon (CFP), và tuân thủ các tiêu chuẩn về giao hàng xanh và logistics ngược. Các cơ quan quản lý nhà nước yêu cầu tuân thủ EPR, báo cáo lượng rác thải và tỷ lệ tái chế, và giảm phát thải khí nhà kính. Các nhà đầu tư, ngân hàng và quỹ ESG yêu cầu công khai xếp hạng ESG, kế hoạch giảm carbon và thông tin về tính tuần hoàn để xem xét cấp vốn ưu đãi. Các tổ chức chứng nhận và kiểm toán yêu cầu chứng nhận hệ thống logistics tuần hoàn, kiểm toán dấu chân carbon và công khai thông tin về bao bì tuần hoàn. Người tiêu dùng và khách hàng cuối cùng đòi hỏi giao hàng xanh, đóng gói thân thiện với môi trường và minh bạch về dấu chân carbon. Nhà cung cấp vật tư và đối tác phụ trợ cung cấp vật tư tái chế, bao bì tuần hoàn và đảm bảo truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Cộng đồng địa phương và các tổ chức phi chính phủ yêu cầu kiểm soát phát thải và tiếng ồn, cũng như minh bạch thông tin về ESG.

GS. Joseph Sarkis, Học viện Bách khoa Worcester, Hoa Kỳ, nhấn mạnh rằng xanh hóa và kinh tế tuần hoàn trong logistics không còn là một lựa chọn mà là một yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp tồn tại và phát triển. “Nếu không nhanh chóng thực hiện các tiêu chí xanh hóa, các doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn và dần bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu,” GS. Sarkis cảnh báo.

Phát triển hạ tầng logistics xanh, ứng dụng công nghệ sạch, sử dụng phương tiện vận tải thân thiện với môi trường và xây dựng hệ thống kho bãi thông minh cần được ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, quá trình xanh hóa và thực hiện kinh tế tuần hoàn trong logistics cũng đặt ra nhiều thách thức. Phần lớn trong số hơn 30.000 doanh nghiệp logistics tại Việt Nam là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), hạn chế về vốn, công nghệ và nguồn nhân lực, đây là những rào cản đáng kể trong quá trình chuyển đổi sang logistics xanh.

SỚM BAN HÀNH CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA VỀ LOGISTICS TUẦN HOÀN

PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn (ICED), Đại học Quốc gia TP.HCM, cho rằng để triển khai kinh tế tuần hoàn một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần áp dụng các giải pháp công nghệ từ tích hợp năng lượng tái tạo, phương tiện vận tải tiết kiệm nhiên liệu, đến các hệ thống chuỗi cung ứng giảm phát thải.

Phát triển logistics xanh phải bắt đầu từ khâu mua nguyên vật liệu, sản xuất, phân phối, giao hàng và xử lý phế thải. Cần có cơ chế tài chính xanh, các ưu đãi thuế và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ứng dụng các giải pháp công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data) và blockchain, cùng với năng lượng tái tạo, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát, tối ưu hóa và giảm phát thải khí nhà kính trong toàn bộ chuỗi logistics.

Ông Phạm Hoài Trung đã giới thiệu mô hình logistics tuần hoàn tại cảng Singapore (PSA Singapore) – một trong những cảng xanh phát thải thấp hàng đầu thế giới. Cảng này đã triển khai một mô hình logistics tuần hoàn toàn diện, bao gồm: Sử dụng 100% xe container tự hành chạy điện, loại bỏ phương tiện diesel; lắp đặt mái nhà kho năng lượng mặt trời (công suất >100MWp) và trạm sạc điện dọc tuyến container; thu gom nước mưa để tái sử dụng cho hoạt động vệ sinh và phân loại rác, tái chế tại chỗ.

Đối với ngành logistics Việt Nam, ông Phạm Hoài Trung khuyến nghị các doanh nghiệp có thể áp dụng khung tư duy 9R để triển khai kinh tế tuần hoàn:

• Rethink: Thiết kế lại các quy trình và hệ thống logistics để tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên.
• Reduce: Giảm lượng vật liệu và năng lượng sử dụng trong các hoạt động logistics.
• Reuse: Sử dụng lại các vật liệu và sản phẩm nhiều lần.
• Repair: Sửa chữa các sản phẩm bị hư hỏng để kéo dài tuổi thọ.
• Refurbish: Tân trang các sản phẩm cũ để chúng có thể được sử dụng lại.
• Remanufacture: Sản xuất lại các sản phẩm mới từ các bộ phận của sản phẩm cũ.
• Repurpose: Sử dụng các sản phẩm cũ cho một mục đích khác với mục đích ban đầu của chúng.
• Recycle: Chế biến các vật liệu thải thành vật liệu mới.
• Recover: Thu hồi năng lượng từ các vật liệu thải.

Cụ thể, để xây dựng một mô hình logistics tuần hoàn hiệu quả, cần tập trung vào: Pallet/container tái sử dụng; bao bì sinh thái/tái chế; logistics ngược; kho xanh; phương tiện vận chuyển sạch; sử dụng các công nghệ như QR code và RFID (công nghệ nhận dạng) để theo dõi vòng đời của bao bì và các vật liệu khác, đo lường dấu chân carbon; hợp tác với các công ty chuyên về tái chế để xử lý các vật liệu thải và đảm bảo tuân thủ các quy định về EPR.

Về vấn đề triển khai kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực logistics cần bắt đầu từ đâu, ông Trung gợi ý doanh nghiệp nên đánh giá hiện trạng, xác định mức tiêu thụ nhiên liệu, phương thức vận tải hiện tại và hiệu quả sử dụng phương tiện. Sau đó, xây dựng lộ trình chuyển đổi sang phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch và tối ưu hóa phương thức vận tải; nâng cấp kho bãi, áp dụng phần mềm quản lý vận tải và đào tạo nhân viên. Cuối cùng, thiết lập hệ thống giám sát và báo cáo theo các tiêu chuẩn quốc tế như ISO và GRI (Sáng kiến ​​Báo cáo Toàn cầu).

Ông Trung khuyến nghị Nhà nước cần sớm ban hành Chiến lược quốc gia về logistics tuần hoàn; xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật logistics tuần hoàn; xây dựng cơ chế thị trường tín chỉ carbon cho logistics; hỗ trợ vay tín dụng xanh, ưu đãi thuế đầu tư thiết bị tuần hoàn; thành lập Quỹ logistics tuần hoàn quốc gia; áp dụng trách nhiệm EPR logistics thu hồi bao bì; đầu tư hệ thống hạ tầng giao thông – logistics xanh đa phương thức.

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.