Trong phiên thảo luận về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) ngày 22/05, các đại biểu Quốc hội đã nêu bật một số vấn đề trọng yếu, tập trung vào hiệu quả hoạt động thanh tra và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng.

Ưu tiên thanh tra đột xuất: Cần thiết nhưng thách thức

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TP.HCM) cơ bản đồng thuận với dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), nhấn mạnh vào việc xây dựng hệ thống thanh tra hai cấp. Bà Lan bày tỏ quan ngại về hoạt động thanh tra chuyên ngành, kỳ vọng các nghị định và thông tư hướng dẫn sẽ có quy định cụ thể, đảm bảo tính hiệu quả của công tác này.

Một vấn đề được đại biểu Lan đặc biệt lưu ý là dự thảo luật hiện tập trung vào phòng, chống lạm quyền và tiêu cực của thanh tra, nhưng chưa có giải pháp căn cơ để nâng cao quyền hạn và hiệu quả hoạt động thanh tra. Theo bà, việc xây dựng luật hiện tại đang “trói tay” thanh tra, hạn chế khả năng thanh tra đột xuất.

Bà Lan đặt câu hỏi: “Tại sao chúng ta không có những quy định thoáng hơn để có thể thanh tra đột xuất được nhiều hơn là thanh tra kế hoạch?”. Bà chỉ ra rằng thanh tra kế hoạch thường kém hiệu quả do phải công khai danh sách, thống nhất từ đầu năm và thông báo trước cho đơn vị được thanh tra. Điều này làm giảm yếu tố bất ngờ, gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý vi phạm, đặc biệt trong các lĩnh vực như hàng giả, thực phẩm chức năng giả.

Mục tiêu thanh tra: Hướng đến củng cố lòng tin

Đóng góp ý kiến về mục đích hoạt động thanh tra tại Điều 3 của dự thảo, đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị bổ sung nội dung tăng cường niềm tin xã hội, củng cố pháp chế xã hội chủ nghĩa và thúc đẩy cải cách hành chính. Ông Tạo nhấn mạnh rằng mục tiêu của thanh tra không chỉ là phát hiện sai phạm mà còn là xây dựng lòng tin, thúc đẩy liêm chính và minh bạch trong hệ thống quản lý nhà nước, phù hợp với mục tiêu của chiến lược quốc gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đến năm 2030 theo tinh thần Nghị quyết 168 của Chính phủ.

Về nguyên tắc hoạt động thanh tra, đại biểu kiến nghị bổ sung nguyên tắc bảo mật thông tin để đảm bảo tính hiệu lực và hiệu quả của hoạt động thanh tra.

Ngăn ngừa chồng chéo: Yêu cầu cấp thiết

Tại khoản 3 Điều 4, đại biểu Nguyễn Tạo đề xuất bổ sung quy định cụ thể, rõ ràng về tiêu chí không trùng lặp nội dung thanh tra giữa các cơ quan chức năng. Theo đó, kế hoạch thanh tra cần được công khai và chia sẻ thông tin với Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan quản lý liên quan để đảm bảo tính thống nhất và tránh chồng chéo.

Đại biểu cũng đề nghị bổ sung nội dung tại khoản 4 Điều 4: Trường hợp phát hiện trùng lặp hoặc chồng chéo, cơ quan thanh tra cấp trên phải có trách nhiệm phối hợp điều chỉnh hoặc tạm dừng kế hoạch thanh tra để đảm bảo rõ ràng, hiệu quả, tránh gây phiền hà cho đối tượng thanh tra.

Đối với các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động thanh tra (Điều 6), đại biểu đề nghị quy định rõ ràng hơn hành vi cố ý không quyết định thanh tra để tránh lạm quyền, cũng như hành vi sách nhiễu, gây khó khăn, phiền hà, như yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu không liên quan hoặc kéo dài thời hạn thanh tra không có lý do chính đáng.

Cơ chế điều phối: Chìa khóa giải quyết chồng chéo

Đồng tình với việc thống nhất khái niệm thanh tra không phân biệt hành chính và chuyên ngành, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) nhấn mạnh đây là cách tiếp cận phù hợp với thực tiễn. Bà cho rằng việc sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng thống nhất đã khắc phục bất cập này. Tuy nhiên, bà Hà chỉ ra rằng khoản 1 Điều 10 và khoản 1 Điều 16 của dự thảo chưa thể hiện rõ việc kế thừa, tiếp nhận chức năng thanh tra chuyên ngành ở những nơi không còn tổ chức thanh tra. Do đó, đại biểu kiến nghị sửa đổi các điều này, quy định Thanh tra Chính phủ thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành thuộc phạm vi quản lý của bộ, không có thanh tra bộ; và Thanh tra tỉnh thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành thuộc phạm vi quản lý của sở, không có thanh tra sở.

Về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan, đơn vị trong công tác kiểm tra, đại biểu Hà cho rằng dự thảo hiện chỉ đề cập nguyên tắc tránh chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán, nhưng chưa có quy định kiểm soát chồng chéo giữa thanh tra và kiểm tra, trong khi đây là vấn đề phổ biến. Bà trích dẫn Nghị quyết 68-NQ/TW 2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, nêu rõ việc chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, kéo dài, không cần thiết; bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần đối với doanh nghiệp, trừ trường hợp có vi phạm rõ ràng. Đại biểu Hà cho rằng nếu không có cơ chế điều phối cụ thể giữa thanh tra và kiểm tra, sẽ rất khó thực hiện hiệu quả chỉ đạo này.

Do đó, đại biểu kiến nghị bổ sung khái niệm “kiểm tra” để làm rõ tính chất, chủ thể, hệ quả pháp lý và trách nhiệm tổ chức thực hiện; đồng thời bổ sung nguyên tắc phối hợp, tránh chồng chéo giữa kiểm tra và thanh tra; giao Thanh tra Chính phủ, thanh tra tỉnh giữ vai trò đầu mối điều phối kế hoạch thanh tra, kiểm tra trong phạm vi quản lý.

Liên quan đến trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước khi đề nghị thanh tra (khoản 1 Điều 22 dự thảo), đại biểu Hà cho rằng việc dự thảo tiếp tục dùng từ “yêu cầu” là không còn phù hợp với mô hình tổ chức mới. Do đó, đại biểu kiến nghị sửa đổi từ “yêu cầu” thành “đề nghị” để phản ánh đúng bản chất pháp lý và mô hình tổ chức mới. Bà cũng đề nghị Chính phủ quy định rõ trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước khi đề nghị thanh tra, tránh trường hợp đùn đẩy trách nhiệm, đồng thời quy định điều kiện, cơ chế tiếp nhận, đề nghị để cơ quan thanh tra thực hiện đúng thẩm quyền, không làm thay vai trò quản lý nhà nước.

Giải trình của Thanh tra Chính phủ

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết dự thảo luật đã có những quy định nhằm xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra với kiểm toán Nhà nước, cụ thể tại khoản 1 Điều 56. Ông cũng cho biết cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tham mưu Chính phủ ban hành nghị định, trong đó có quy định về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động giám sát, kiểm tra chuyên ngành.

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.