Ngày 13 tháng 6 năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội thảo tham vấn về định hướng Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.

CHUYỂN DỊCH KINH TẾ, NÂNG CAO THU NHẬP

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh Chương trình Mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã triển khai được 15 năm, kể từ năm 2010. Giai đoạn 2021-2025 tập trung vào nâng cao chất lượng tiêu chí nông thôn mới, hướng đến các mô hình nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu, đồng thời củng cố hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại và phát triển bền vững.

Tính đến tháng 4 năm 2025, Việt Nam có 6.001 trên tổng số 7.696 xã (tương đương 78%) đạt chuẩn nông thôn mới, hoàn thành 97,5% mục tiêu đề ra. Trong số này, 2.363 xã (39,3%) đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 605 xã (10%) đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Đáng chú ý, 1.508 xã đặc biệt khó khăn (43%) đã đạt chuẩn nông thôn mới. Song song đó, 317 huyện (49,1%) đạt chuẩn nông thôn mới và 9 tỉnh đã hoàn thành chương trình.

Giai đoạn 2021-2025 chứng kiến sự thay đổi trong nhận thức, với sự tham gia trực tiếp của người dân vào quá trình xây dựng nông thôn mới, xem đó là quyền lợi và trách nhiệm. Hạ tầng nông thôn được nâng cấp đồng bộ và hiện đại, từ kết nối vùng đến hệ thống giao thông xã - thôn. 12 huyện nông thôn mới đã phát triển thành đô thị, minh chứng cho hiệu quả đầu tư nâng cao chất lượng hạ tầng.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhận định: “Kinh tế - xã hội nông thôn tiếp tục chuyển đổi tích cực.” Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP giảm xuống 11,8% vào năm 2024, nhưng vẫn duy trì tăng trưởng 3,2%/năm. Giá trị sản xuất bình quân trên 1 ha đất nông nghiệp đạt 115,4 triệu đồng vào năm 2024, tăng 1,1 lần so với năm 2020.

“Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2024 đạt 54,07 triệu đồng/năm (tăng 28,7%), tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm còn 3,1%. Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã có 16.500 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, bao phủ 63/63 tỉnh, thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển”.

Ngoài cải thiện đời sống vật chất, đời sống văn hóa tinh thần ở nông thôn cũng được nâng cao theo hướng văn minh, hiện đại. An ninh chính trị và trật tự xã hội được giữ vững với tỷ lệ xã đạt tiêu chí 95,4%, trong khi hệ thống thu gom rác thải – nước thải đạt 80%.

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nam cũng chỉ ra một số tồn tại cần khắc phục, bao gồm:

• Chênh lệch vùng miền: Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới ở vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số còn thấp, ví dụ như khu vực miền núi phía Bắc (54,2%) và Tây Nguyên (63,8%). Một số tỉnh chưa có huyện nào đạt chuẩn.
• Hạ tầng còn yếu: Các công trình xuống cấp, tỷ lệ hộ gia đình sử dụng nước sạch tập trung mới đạt 55%, và vẫn còn tình trạng thiếu nước sinh hoạt ở các vùng cao, vùng bị nhiễm mặn.
• Mất cân bằng đô thị - nông thôn: Một số địa phương chỉ tập trung phát triển công nghiệp, bỏ qua nông nghiệp và dịch vụ.
• Nguồn nhân lực nông thôn mất cân đối: Lực lượng lao động già hóa, lao động trẻ di cư lên thành thị; đào tạo nghề chưa đáp ứng nhu cầu.
• Chênh lệch tiếp cận văn hóa, y tế, giáo dục: Sự khác biệt giữa các vùng thuận lợi và vùng sâu còn lớn. Tệ nạn xã hội vẫn còn tồn tại ở một số địa phương, và ý thức bảo vệ môi trường chưa cao ở một số cộng đồng.

Dự thảo Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035 đề ra định hướng đến năm 2035 là hoàn thiện hạ tầng, phát triển toàn diện, hiện đại hóa kinh tế - xã hội nông thôn. Giai đoạn 2036-2045 hướng đến xây dựng nông thôn “tiệm cận đô thị”, môi trường xanh - sạch - đẹp, văn hóa giàu bản sắc, đảm bảo quốc phòng, an ninh và trật tự xã hội vững chắc.

Để đạt được các mục tiêu trên, dự thảo đưa ra một số giải pháp chính:

1. Quy hoạch đồng bộ theo điều kiện vùng: Ưu tiên phát triển hạ tầng vùng ven đô, bảo tồn diện tích đất nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long, và hỗ trợ các vùng khó khăn.
2. Đầu tư hiện đại hóa hạ tầng: Tập trung vào giao thông, cấp nước sạch, xử lý chất thải, y tế, mạng lưới internet, thương mại điện tử, thông qua hình thức hợp tác công tư (PPP).
3. Đổi mới khoa học - công nghệ: Ứng dụng các giống cây trồng mới, thiết bị thông minh, công nghệ xử lý rác thải và nước thải, đồng thời tích hợp chuyển đổi số theo Nghị quyết 57-NQ/TW.
4. Đào tạo nghề đa dạng: Nâng cao tay nghề cho người trung niên và người cao tuổi, thúc đẩy khởi nghiệp cho lực lượng tri thức trẻ tại nông thôn.
5. Tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị: Phát triển kinh tế trang trại và hợp tác xã, nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn, kết hợp chế biến và bảo quản sau thu hoạch.
6. Đảm bảo an sinh đồng đều: Hỗ trợ người nghèo và các vùng khó khăn tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, bảo hiểm, nhà ở, bình đẳng giới, phòng chống thiên tai và dịch bệnh.
7. Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc: Phát triển du lịch sinh thái gắn với di sản, bảo tồn thiên nhiên và tái tạo tài nguyên.
8. Nâng cao năng lực chính quyền cơ sở và chuyển đổi số: Tinh gọn bộ máy hành chính, phân quyền hiệu quả, tăng cường tiếp cận pháp luật cho người dân, đẩy nhanh chuyển đổi số và nâng cao vai trò của phụ nữ.

TRÁNH ĐÁNH MẤT BẢN SẮC RIÊNG CỦA MỖI XÓM LÀNG

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát cho rằng chương trình mới cần kế thừa tối đa thành quả của hai chương trình mục tiêu quốc gia trước đó và xây dựng các tiêu chí phù hợp với bối cảnh xây dựng chính quyền 2 cấp.

“Trong xây dựng nông thôn mới, bí quyết thành công là biến chương trình thành cuộc vận động toàn dân. Ngay từ đầu, chương trình đã xác định Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, người dân nông thôn là chủ thể và phải tham gia tích cực,” ông Phát chia sẻ. Ông cũng lưu ý cần tập trung tăng cường năng lực cho thôn, bản do quy mô dân số và diện tích mỗi đơn vị cấp xã hiện đã lớn hơn nhiều so với trước đây. Đặc biệt, cần tiếp tục phát huy vai trò của tổ chức Đảng trong việc huy động các lực lượng tham gia.

Nguyên Bộ trưởng Cao Đức Phát nhấn mạnh: “Bí quyết thành công là biến chương trình thành cuộc vận động toàn dân cùng tham gia.”

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh: “Cần đánh giá và làm rõ việc Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới đã huy động được tổng lực cả hệ thống chính trị và toàn dân, toàn xã hội.”

“Chương trình Nông thôn mới đã huy động được gần 10 triệu tỷ đồng qua 3 kỳ triển khai (15 năm). Trung bình mỗi giai đoạn khoảng 3 triệu tỷ đồng, nhưng ngân sách Nhà nước chỉ chiếm khoảng 10%. Chưa có chương trình nào khác huy động được số tiền lớn như vậy”.

Ông Cường cho rằng việc xây dựng nội dung và tiêu chí cho chương trình giai đoạn tới cần gắn với xu hướng cải cách hành chính và phân định các nhóm cụ thể cho từng cơ quan chuyên ngành Trung ương để hướng dẫn cấp cơ sở. Cần chia thành 3 nhóm nông thôn mới theo đặc thù mức thu nhập, điều kiện kinh tế, địa lý để xác định ưu tiên nguồn ngân sách cho nhóm khó khăn nhất.

“Dù tập trung phát triển kinh tế, cần lưu ý bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển, không ồ ạt đô thị hóa mà phải biến nông thôn thành vùng đáng sống, giữ chân lực lượng lao động trẻ xây dựng quê hương,” ông Cường nhấn mạnh.

Tại hội thảo, đại diện nhiều bộ ngành và chuyên gia cho rằng khi xây dựng tiêu chí Nông thôn mới và triển khai cần tránh áp đặt văn hóa, cào bằng chạy theo chỉ tiêu, dẫn đến làm mất bản sắc của từng xã, thôn xóm. Cần xác định rõ nội hàm “hiện đại” trong mối quan hệ kết nối với truyền thống, tránh tách bạch sẽ làm lu mờ các giá trị văn hóa của địa phương. Mặt khác, cần làm rõ một cách định lượng về những tiêu chí mới theo hướng đi sâu vào chất lượng, và cần có hướng dẫn xác nhận nông thôn mới cho các xã sau khi sáp nhập địa phương.

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.