Theo nhận định của ông Phạm Hoài Trung, chuyên gia về ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) và phân tích vòng đời sản phẩm (LCA), bộ ba quy định CSRD (Chỉ thị về Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp), EU Taxonomy (Hệ thống Phân loại Xanh) và chiến lược Farm to Fork (Từ Trang trại đến Bàn ăn) đang tạo áp lực đáng kể lên các doanh nghiệp hoạt động trong chuỗi cung ứng nông sản và thực phẩm, thúc đẩy tính minh bạch, chuyển đổi xanh và giảm phát thải.

Yêu Cầu Mới Vượt Xa Tiêu Chuẩn Xuất Khẩu Truyền Thống

Phân tích chi tiết, ông Trung nhấn mạnh CSRD, chỉ thị của EU về báo cáo phát triển bền vững, sẽ có hiệu lực bắt buộc đối với các tập đoàn lớn hoạt động tại EU hoặc có doanh thu đáng kể trên thị trường này. Từ năm 2024 đến 2028, tất cả các doanh nghiệp đạt ngưỡng doanh thu từ 150 triệu euro tại EU hoặc có công ty con quy mô lớn tại đây phải công bố báo cáo ESG theo chuẩn ESRS (Tiêu chuẩn Báo cáo Bền vững Châu Âu). Điểm đáng chú ý, CSRD yêu cầu các doanh nghiệp đánh giá toàn diện chuỗi giá trị, bao gồm cả các nhà cung cấp từ các quốc gia thứ ba như Việt Nam, đồng thời báo cáo mức độ phù hợp của hoạt động kinh doanh với EU Taxonomy.

Tương tự, EU Taxonomy là hệ thống phân loại các hoạt động kinh tế được công nhận là “xanh” theo tiêu chuẩn EU. Để được xếp loại “xanh chính thức”, doanh nghiệp phải đáp ứng đồng thời bốn điều kiện: đóng góp đáng kể vào ít nhất một trong sáu mục tiêu môi trường của EU; không gây tổn hại đáng kể đến bất kỳ mục tiêu môi trường nào khác; tuân thủ các tiêu chuẩn xã hội tối thiểu theo Công ước ILO hoặc hướng dẫn của OECD và Liên Hợp Quốc; và đáp ứng bộ tiêu chí kỹ thuật chi tiết do Ủy ban châu Âu ban hành cho từng ngành.

“Khi một doanh nghiệp hoặc sản phẩm đạt mức độ phù hợp 100% với các tiêu chí trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất đến chế biến và phân phối, thì được coi là ‘xanh hoàn toàn’. Đây là cấp độ cao nhất của tính bền vững, đồng thời là điều kiện tiên quyết để tiếp cận các khoản vay xanh, nguồn vốn ESG và duy trì vị thế trong các chuỗi cung ứng chiến lược của EU,” ông Trung giải thích.

Tuy nhiên, ông cũng bày tỏ lo ngại rằng sự kết hợp giữa CSRD và EU Taxonomy đang tạo ra áp lực kép đáng kể đối với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản và thực phẩm Việt Nam. Mặc dù không có trụ sở tại EU, các doanh nghiệp vẫn chịu ảnh hưởng gián tiếp nhưng mang tính bắt buộc thông qua yêu cầu từ các đối tác nhập khẩu châu Âu. Để hoàn thành báo cáo CSRD, các đối tác EU cần thu thập dữ liệu từ toàn bộ chuỗi cung ứng, yêu cầu các nhà cung cấp Việt Nam cung cấp thông tin chi tiết về vòng đời sản phẩm (LCA), dấu chân carbon (CFP), lượng nước sử dụng (WFP), nguồn gốc nguyên liệu và điều kiện lao động của người tham gia sản xuất.

“Nếu các doanh nghiệp Việt Nam không thể cung cấp dữ liệu đáng tin cậy và được xác minh bởi bên thứ ba, họ sẽ đối mặt với nguy cơ bị loại khỏi danh sách nhà cung cấp và bị thay thế bởi các đối tác đáp ứng tiêu chuẩn tốt hơn,” ông Trung cảnh báo.

Thêm vào đó, áp lực tiếp tục gia tăng khi “gọng kìm” thứ ba, chiến lược “Farm to Fork” của EU, được triển khai. Đây là chính sách chủ đạo trong Thỏa thuận Xanh châu Âu, nhằm chuyển đổi toàn diện hệ thống thực phẩm của EU theo hướng công bằng, bền vững và thân thiện với môi trường. Farm to Fork đặt ra các mục tiêu cụ thể: giảm 50% thuốc trừ sâu và kháng sinh, giảm 20% phân bón hóa học, tăng diện tích canh tác hữu cơ lên 25%, giảm 50% thực phẩm bị lãng phí và đảm bảo truy xuất nguồn gốc đầy đủ cho tất cả sản phẩm từ trang trại đến bàn ăn vào năm 2030.

Đáng lo ngại, các yêu cầu này không chỉ áp dụng trong nội bộ châu Âu mà còn bắt buộc đối với các sản phẩm nhập khẩu vào EU. Đây là những yêu cầu khắt khe, vượt xa các tiêu chuẩn xuất khẩu truyền thống mà các doanh nghiệp Việt Nam vốn quen thuộc.

Đầu Tư Vào Chuyển Đổi Xanh Đón Đầu Xu Hướng

Trước những rào cản này, ông Trung khuyến nghị các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản và thực phẩm Việt Nam cần xây dựng chiến lược hành động cụ thể và kịp thời. Việc chậm trễ chuyển đổi đồng nghĩa với việc mất thị phần, mất cơ hội tài chính và tụt hậu trong chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, doanh nghiệp cần chủ động thích ứng, đầu tư vào chuyển đổi xanh để đón đầu các xu hướng thương mại toàn cầu trong kỷ nguyên bền vững. Đây không còn là sự lựa chọn mà là một yêu cầu sống còn.

Doanh nghiệp nên bắt đầu bằng việc chủ động thực hiện đánh giá vòng đời sản phẩm cho các mặt hàng chủ lực để xác định và lượng hóa dấu chân carbon, nước và năng lượng. Mặc dù đòi hỏi chi phí lớn và hệ thống kỹ thuật phức tạp, doanh nghiệp có thể hợp tác với các đơn vị tư vấn chuyên sâu (như Công ty Công nghệ Azitech, Công ty Tư vấn Thực hành Phát triển Bền vững Green Go) để được cung cấp các giải pháp LCA thông minh, tích hợp dữ liệu châu Âu - châu Á, sử dụng nền tảng phân tích nhanh và tối ưu chi phí, giúp doanh nghiệp đánh giá vòng đời sản phẩm một cách thực tế, hiệu quả và đáng tin cậy.

Bên cạnh LCA, các nhà tư vấn còn hỗ trợ doanh nghiệp thiết kế hệ thống báo cáo ESG đa chuẩn, giúp doanh nghiệp dễ dàng tích hợp thông tin theo yêu cầu của từng khách hàng, thị trường xuất khẩu và cả hệ thống tín dụng xanh. Đồng thời, doanh nghiệp cần chuẩn hóa hệ thống truy xuất nguồn gốc từ vùng trồng đến đóng gói, sử dụng mã vùng, nhật ký canh tác điện tử và công cụ kỹ thuật số để minh bạch dữ liệu. Việc xây dựng báo cáo ESG nội bộ, dù ở mức độ đơn giản hóa, sẽ giúp doanh nghiệp sẵn sàng hơn trong việc phối hợp với các đối tác châu Âu. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng nên từng bước chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ hoặc tái sinh, giảm phụ thuộc vào hóa chất và khai thác tài nguyên không bền vững.

“Điểm yếu của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là năng lực tài chính và kỹ thuật còn hạn chế, gây khó khăn cho việc thực hiện các bước trên một cách độc lập,” ông Trung nhận định, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp ở cấp ngành và cấp quốc gia. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về ESG và LCA cho ngành nông sản là một bước đi chiến lược để giảm chi phí và rủi ro cho các doanh nghiệp nhỏ. Nhà nước có thể hỗ trợ thành lập các trung tâm chuyển đổi xanh ngành nông nghiệp, cung cấp dịch vụ tư vấn, đo đạc, xác minh và đào tạo chuyên môn. Mặt khác, cần đẩy mạnh mô hình liên kết theo chuỗi giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu để chuẩn hóa đầu vào và tăng sức cạnh tranh.

“Việc hợp tác với các đối tác EU để tiếp cận các quỹ chuyển đổi xanh, như chương trình SWITCH-Asia hay LIFE Programme, cũng là một giải pháp tài chính khả thi cho nhiều doanh nghiệp,” ông Trung gợi ý.

chỉ thị Báo cáo Phát triển Bền vững Doanh nghiệp của EU chiến lược Farm to Fork của EU chuyển đổi xanh trong nông nghiệp LCA phân tích vòng đời sản phẩm thị trường Thỏa thuận xanh châu Âu Vneconomy xuất khẩu nông sản sang EU xuất khẩu thực phẩm sang EU 08:29 15/06/2025 Vũ Khuê

---

Source: VNECONOMY
This article has been adapted from its original source.